KÜTAHYA TARİHİ KÜTAHYA’NIN TARİHÇESİ Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu Bölümü’nde yer alan Kütahya, bilinen tarihi içinde Hitit, Frig, Roma, Bizans, Selçuklu, Germiyanoğulları ve Osmanlı Dönemi uygarlıklarıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne ulaşmıştır. Kütahya il sınırları içinde kalan topraklarda yerleşen ve adı bilinen en eski medeniyet Hitit’lerdir. Buna rağmen çevredeki Arkeolojik buluntular ilin yerleşim tarihini çok daha eskilere, ilk çağlara değin götürmektedir. Kütahya için kesin bir kuruluş tarihi verilememekle birlikte; Hitit metinlerinde geçen Assuva tarihiyle ilgili 4. Tuthaliya (M.Ö.1256-1220) yıllarına dayanarak M.Ö.2.binin ortalarında kurulduğu söylenebilir.  Kütahya bugün de işletilen zengin maden yatakları dolayısıyla tarihin her devresinde ilgi görmüş, bu sayede geniş ticaret yollarına sahip olmuş, hızla gelişmiştir.  Malazgirt Zaferi’nin ardından 11.yüzyılın sonunda Türk uygarlıklarıyla tanışan Kütahya, Germiyanoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmış olup Osmanlı Devleti bu topraklar üzerinde kurulmuştur. Ayrıca Kütahya “Türk ve dünya askerlik tarihi” nin en büyük zaferinin kazanıldığı yer olarak zengin bir kültürel mirasa sahiptir. KÜTAHYA’NIN İDARİ TARİHÇESİ Kütahya’nın idari tarihçesi, Türklerin eline geçtiği 1074 yılından bu yana önemli ve değişik gelişmeler göstermiştir.  Selçuklular Devrinde (1074-1247) Konya’ya bağlı bir uç sancağı iken Germiyan Devleti’nin kurulmasıyla (1302-1429) bu devletin baş şehri olarak (Kütahya, Tavşanlı, Gediz, Simav, Eğrigöz, Altıntaş, Uşak, Banaz, Eşme, Işıklı, Honaz, Silindi, Kula, Denizli, Birgi, Kelez, Bozkırı, Geyiklü, Balıkesir, Edremit, Manisa, Afyon) gibi şehir ve kasabaları içinde büyük bir merkez olmuştur.  Daha sonra Germiyan Devleti’nin son beyi 2. Yakup’un vasiyeti üzerine ölümüyle (1429) bütün bu topraklar Osmanlılar eline geçmiş ve Kütahya önceleri Ankara eyalet merkezine bağlı paşa sancağı olarak yönetilmekteyken 1451 de Anadolu Eyalet merkezi olmuştur.  KÜTAHYA’NIN İLK KURULUŞ YERİ İlimizin ilk yerleşim yeri Kütahya Kalesi ve çevresidir. Germiyanoğulları Döneminde de kullanılan şehir merkezinde yapılan kazılarda Roma Dönemi nekropol (mezarlık) alanları bulunmuştur. Ancak şehir merkezinde Frigler Dönemine ait önemli bir buluntuya rastlamamıştır.  Kütahya’nın antik dönemdeki yerleşim alanı henüz kesin olarak belirlenememiştir. Ne zaman kurulduğu, nerede kurulduğu, ne zaman ve kim tarafından fethedildiği kesin olarak ifade edilemeyen Kütahya, bir sırlar kentidir.  Yapılan Arkeolojik Kazılar ve Eski Yerleşim Merkezleri: Bugüne kadar Kütahya ve çevresinde yapılan sistematik kazı ve araştırma sayısı çok değildir. İngiliz Arkeoloji Enstitüsü adına Clive Foss-Kütahya Kalesi’ni, Epigraf Tomas Drew Bear-Yazıtları, David French-Roma Yolları ve Mil Taşlarını, İstanbul Üniversitesinden Yrd.Doç.Dr. Turan Efe Antik Yerleşimlerden Höyük ve Tümülüsleri araştırmıştır. Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün Aizanoi Antik Kentinde başlattığı sistematik kazı ve araştırmalar 1970 yılından beri devam etmektedir.  Müze uzmanlarının Kütahya il sınırlarında yaptığı inceleme ve araştırma çalışmalarında yüzü aşkın höyük, tümülüs, antik yerleşim saptanıp belgelenmiş, yapılan kurtarma kazılarıyla kentin tarihini aydınlatacak önemli arkeolojik malzemelere rastlanmıştır. Kütahya Merkez Seyitömer Höyük’te yapılan kurtarma kazılarında Eski Tunç Dönemine uzanan toplu buluntular elde edilmiş olup Kütahya Arkeoloji Müzesi’nde ayrı bir salonda sergilenmektedir. Merkez Ağızören Köyü’nde 2000 yılında yapılan kazılarda Hitit yerleşimine ait nekropol (mezarlık) alanında önemli arkeolojik malzemeler ele geçmiştir.  Kütahya’da Eski Tunç Dönemi’ne uzanan toplu buluntu veren en önemli merkez, 1977 yılında kömür çıkartma işlemi sırasında ulaşılan Tavşanlı, Tunçbilek, Boyalık ve Gevence mevkileridir. İlin yerleşim tarihine ışık tutan Eski Tunç buluntu merkezleri Seyitömer, Tavşanlı-Kayı Köyü, Altıntaş-Üçhöyük, Domaniç-Elmalı, Simav, Emet ve Çavdarhisar yöreleridir. Buralarda ele geçen buluntular Bitynia dışında tüm Batı Anadolu’da rastlanan tipik Troya çanak –çömleği örneklerindendir. Gaga ağızlılar, üç ayaklı kaplar, depas türü maşrapalar dışında Balıkesir, Bursa yöresine özgü Yortan kültürünün bezekli kaplarına rastlanması, Kütahya’nın kuzeyinde bu kültürün etkin olduğunu göstermektedir.  KÜTAHYA’NIN COĞRAFİ DURUMU Kütahya, kuzeyinde Bursa kuzeydoğusunda Bilecik, doğusunda Eskişehir ve Afyon, güneyinde Uşak, batısında Manisa ve Balıkesir illerimizle çevrilidir. Kütahya, Ege Bölgesi’nin İçbatı Anadolu Bölümü’nde yer alır. İç Anadolu Bölgesi ile denize kıyısı olan Ege Bölümü arasında geçiş alanıdır. Porsuk Irmağı’nın kollarından Felent Çayı’nın suladığı aluvyal bir ovanın Güneybatı kenarıyla Yelice Dağı’nın Yamaçları arasında yerleşen Merkez İlçe, ilin adını taşımaktadır. İçbatı Anadolu Çanağı ile asıl Ege Bölümü ovaları arasında ortalama 1200 m yükseltili bir eşik durumunda olan Kütahya, Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu dağ dizileriyle kaplıdır. Türkmen Dağı, Murat Dağı, Şaphane Dağı, Eğrigöz ve Ak Dağ ile Kütahya, Örencik, Simav, Tavşanlı ve Altıntaş Ovaları bölgenin yüzey şekillerini çeşitlendirir. Kayaboğazı ve Porsuk, Marmara’ya dökülen Adırnaz ve Ege’ye ulaşan Gediz Irmağı yüzey sularını oluşturmaktadır. İç Anadolu’nun karasal, iklimi ile Ege ve Marmara’nın ılıman iklimi arasında geçiş özellikli bir iklime sahiptir. İlimizin doğu kesimlerinde yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçerken, batı kesimlerinde daha yumuşak deniz iklimi etkisi egemendir. Kütahya ili, 30 derece 70 dakika ve 39 derece 80 dakika kuzey enlemleri ile 29 derece 00 dakika ve 30 derece 30 dakika doğu boylamları arasındadır. İlimiz 11.875 km karelik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının yaklaşık %1.5 kadarını kaplamaktadır. Yüzölçümü 11.875 km kare olan ilin %53’ü ormanla kaplıdır. Karaçam, Kızılçam, Ardıç, Kayın, Meşe, Kestane ve Çınarlar zengin bir örtü oluşturmaktadır. Kütahya’nın merkez dahil 13 İlçesi, 77 Belediyesi, 544 Köyü vardır. 2000 yılı sayımına göre nüfus 714.375, Merkez nüfusu 168.045’dir.  KÜTAHYA’NIN FİZİKİ COĞRAFYASI JEOLOJİK YAPI: Kütahya’nın jeolojik yapısı 1. ve 3. jeolojik zamanda bugünkü şeklini almıştır. Bu dönemlerde çökmelere, yer yer volkanizmaya ve kıvrılmalara uğramıştır. Kıvrılmaya dayanamayan tabakalar kırılarak fay hatlarını oluşturmuştur.  Kütahya il merkezi ve doğusu 2. derece deprem kuşağı, merkezin batısında yer alan ilçeler 1. derece deprem kuşağı içerisinde yer almaktadır. Bu fay hatlarının sonucu olarak ilimiz yer altı sıcak suları bakımından güçlü bir potansiyele sahiptir. Kütahya ilinin arazi yapısında kireç taşı, kil, kum taşı tabakaları oldukça yaygındır. İlimizin jeolojik yapısını oluşturan yer katmanları daha çok yatay ve yataya yakın şekilde sıralanmıştır.  YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ: Kütahya ilinde ortalama yükselti 1.200 metredir. Dağların ve platoların ağırlıkta olduğu ilimizde yeryüzü şekillerinin %57,5’ini dağlar, %11’ini ovalar, %31,5’ini platolar oluşturmaktadır.  Kütahya tek kütlevi dağlardan ve sıra dağlardan oluşan yeryüzü şekillerinden ibaret değildir. Dağların uzanış biçimleri sistematik dağılış göstermez. Kütahya; kuzeydoğusunda Türkmen Dağı, batısında Karlık Tepe, kuzeybatısında Eğrigöz Dağı, güneybatısında Şaphane Dağı, güneyinde Murat Dağı ile çevrilidir. İlin önemli ovaları, Kütahya Ovası, Yoncalı Ovası, Köprüören Ovası, Aslanapa Ovası, Altıntaş Ovası, Tavşanlı Ovası, Örencik Ovası ve Simav Ovası’dır. Akarsuları: Felent Çayı, Porsuk Çayı, Murat Çayı, Kureyşler Deresi, Kokar Çayı, Avşar Deresi, Gediz Çayı, Emet Çayı, Bedir Deresi, Tavşanlı Çayı, Simav Çayı, Kocaçaydır. İlin tek doğal gölü Simav Gölü; baraj gölleri ise Porsuk, Enne, Kayaboğazı, Söğüt ve Çavdarhisar baraj gölleridir. Göletler; Pazarlar, Çalköy, Belkavak, Sofular, Karagür, Çerte ve Kuruçay göletleridir.  DAĞLAR: Akdağ Simav çöküntü ovasının kuzeybatısında yer alan kütle, Simav çöküntü oluğunun tabanında 1300 metre yükselmektedir. Akdağ’ın en yüksek noktası 2089 metredir. Dağın kuzey kesimlerinde yükselti azalır.bu kesim akarsularda derin bir biçimde yarılmış bir yayla görünümündedir. Dağın doğu ve güney kesimleri daha yüksek olup, yine akarsularla parçalanmış durumdadır. Bu yamaçlarda yükselti kademeli olarak düşer.  Eğrigöz Dağı Dağın güney uzantılarını oluşturan Katran ve Gölcük Dağları, Simav çöküntü oluğunu, kuzey-güney doğrultusunda uzanan Emet çöküntü oluğundan ayırır. Eğrigöz Dağı akarsularca derince yarılmış yanları ile bir plato özelliği gösterir. Gümüş Dağ En yüksek noktası Nalbant Tepesi’dir (1872 m.). Dağın diğer önemli yükseltileri Karlıktepe (1890 m.), Arapdede Tepesi (1872 m.), Çayırgöztepe (1796 m.), Almaalan Tepe (1731 m.) ve Çalkıran Tepe (1762 m.)’dir. Doğu-batı doğrultusunda sıralana bu tepeler, Kirazlı Köyü doğrultusundan başlayarak daha alçak ikinci bir tepeler dizisi ile güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda uzanır. Murat Dağı Kütahya ilinin güneyinde, Gediz ve Altıntaş ilçeleri ile Uşak ili arasında doğu-batı yönünde uzanır. İlin en yüksek dağıdır (2309 m.). İlin önemli kaplıcalarından olan Murat Dağı kaplıcaları, dağın batı yamaçlarında ve 1550-1570 metre yüksekliklerinde bulunmaktadır. Türkmen Dağı Bu dağın en yüksek noktası 1826 metredir. Kuzey-güney doğrultusunda dizilen tepelerin en önemlileri; Tekke tepe (1429 m.), Kocataştepe (1519 m.), Tokmakıltepe (1395 m.), Sansartepe (1669 m.), Kalegüneytepe (1693 m.), Damlakale Tepesi (1631 m.), Deliksınırtepe (1694 m.), Yongalıgeyik Tepesi (1682 m.), Ardıçlıtepe (1673 m.) ve Kızılsivritepe’dir. Simav Dağları Simav çöküntü ovasını güneyden sınırlayan bu dağlar, Saruhan-Menteşe Eski kütlesinin kuzeyindedir. Simav Dağları kütlesel ve yüksek görünümdedir. Dağın Simav çöküntü alanının tabanına göre yükseltisi 800 metreyi bulur. Simav kütlesinin yükseltisi doğudan batıya ve kuzeyden güneye doğru azalır. Bu eğimlere uyan akarsular kuzey yönünde akar. Simav Drenaj Kanalı ve Simav Çayı’nı besleyen bu akarsular dar ve derin vadiler açmıştır. Yelice Dağı Dağın en yüksek noktası İncebel Tepesi’dir.(1764 m.) Genel görünümü ile üst kesimi hayli düz olan Yelice kütlesinin üzerinde, doğu-batı doğrultusunda dizilmiş bir takım tepeler mevcuttur. Bunlar İncebel Tepesi’nin doğusundaki İminicik Tepesi (1699 m.), batısındaki Bakır Tepe’dir.(1758 m.) Yeşildağ Kütahya, Köprüören ve Tavşanlı ovalarının kuzeyindeki en önemli yükselti Yeşildağ kütlesidir. Yeşildağ, batıya doğru yükseltisi daha az tepelik bir alana dönüşür. Yeşildağ kütlesi, Porsuk Çayı’nın kuzey ve güneyinden gelen kollarınca parçalanmıştır, kuzey yamacında bu parçalanma daha belirgindir. OVALAR VE VADİLER  Kütahya ili toprakları, çok sayıda akarsu vadisi ile parçalanmıştır. İl alanının %11’ini kaplayan ovalar ise geniş tabanlı çöküntü alanları özelliğindedir. Ovalar; Porsuk Çayı Vadisi, Kocasu Vadisi ve Simav Çayı Vadisi içinde değerlendirilebilir. Kocasu Vadisi: Örencik Ovası; ilin orta kesimindeki bir çöküntü alanına yayılan bu ova Aslanapa Ovası’ndan bir eşikle ayrılır. Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan bu ovadan Kocasu kaynaklanır.  Tavşanlı Ovası; Kütahya’nın kuzeyindeki Tavşanlı Ovası, Köprüören ve Kütahya Ovalarından daha alçaktır. Ovanın denizden yüksekliği 840 metredir. Akarsu ağının sıklığı, Tavşanlı Ovası’nın doğu kesiminin fazla girintili çıkıntılı olmasına yol açmıştır. Porsuk Çayı Vadisi: Aslanapa ve Altıntaş Ovaları; Porsuk Çayı tarafından sulanan bu ovalar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanır. Aslanapa ve Altıntaş Ovaları geniş bir çöküntü alanının tabanında gelişmiştir.  Köprüören Ovası; Kütahya Ovası’nın kuzeybatısında kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan genişliği ile uzunluğu arasındaki farka daha az olan Köprüören Ovası’nın yükseltisi 1000 metre civarındadır.Felent Çayı ile sulanan ova, çayın güneyden gelen kollarının oluşturduğu birikinti konileri nedeniyle kuzeye doğru hafifçe meyillidir. Kütahya Ovası: İlin kuzeydoğusunda geniş bir çöküntü alanının tabanında yeralan ova, 93 km karelik bir alan kaplamaktadır.Deniz seviyesinden yüksekliği 930 metredir.Ova ve çevresi yağış rejimi ve kurak dönem süresi açısından Marmara Bölgesi,bitki örtüsü bakımından ise Ege, Marmara ve İç Anadolu Bölgesi özelliklerini taşır. Yoncalı Ovası:Yoncalı Ovası’nın ortalama yükseltisi 1000 metredir.Ova düzlüğü, Felent Çayı ve kolları tarafından önce doğu-batı, sonra kuzey-güney doğrultusunda aşındırılmıştır. Simav Çayı Vadisi: Simav Ovas: Ova, kuzeyden Akdağ, doğudan Eğrigöz, güneyden ise Simav dağları ile çevrilidir.Uzunluğu 90 km’dir.Ovanın en dar yeri Yeşilköy-Gökçeler köyleri arasındadır.Yükseltisi yaklaşık 800 metredir. PLATOLAR: Yeryüzü şekilleri bakımından çeşitlilik arz eden Kütahya yöresinde üç plato vardır. Özbek (Sazak) Platosu; merkez ilçenin güneyinde bulunan Yelice Dağı’nın eteklerinden itibaren başlayan Aslanapa Ovası’na kadar devam eden platodur. Kalkerli bir yapıdan meydana gelmiştir. Sabuncupınar Platosu; Kütahya Ovası ile Eskişehir Ovası arasında bulunur. Bu plato üzerinde Frig vadisi yer alır.  Yazılıkaya Platosu; Kütahya ile Afyon illeri arasında yer alır. Sabuncupınar ve Yazılıkaya Platoları Porsuk Çayı kolları tarafından parçalanıp meydana gelmişlerdir.  İKLİM Kütahya ili iklim yönünden, Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgeleri arasında olması nedeniyle “geçiş iklimi” özelliği göstermektedir. Bu nedenle kurak iklim ile nemli iklim arasındaki özelliliğinden dolayı, ovaları genellikle ılıman, yükseldikçe ise yayla ve dağlık kesimlerde hava sıcaklıklarında bir azalma görülür. Yağış miktarlarında yükseklik farklılığından değişiklikler oluşmaktadır. Kışlar soğuk yazlar ise genelde fazla sıcak değildir.  BASINÇ VE RÜZGARLAR Kütahya’da ortalama hava basıncı 904.7 milibardır. En yüksek hava basıncı 928.4 milibar iken en düşük hava basıncı 873 milibardır. Kütahya kuzey sektörlü rüzgarlara açıktır. Nedeni ise yaz aylarında alçak basınç merkezi olmasıdır.  Kütahya’da hakim rüzgar yönü kuzeydir. Yıldız adlı kuzey rüzgarı her yıl ortalama 2944 kez eser. Bunu kuzeybatıdan esen karayel izler. Daha sonra güneybatıdan esen lodos rüzgarı görünür. Ortalama rüzgar hızı 1.7 m/sn’dir. Ölçülen en yüksek rüzgar hızı değeri karayele ait olup 27.6 m/sn’dir.  SICAKLIK Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve yağışlı geçer. En sıcak aylar temmuz ve ağustos, en soğuk aylar ocak ve şubattır. Sisli, kırağılı, orajlı günler kışa kadar sürüp gider. Bazı yıllar sonbaharın ekim, kasım aylarında anormal sıcakların olduğu görülür. YAĞIŞ Kütahya’da yağışlar genellikle kış, ilkbahar ve sonbaharda görülür. Yazları genellikle kuraktır. En kurak ay ağustos iken en yağışlı ay aralıktır. Kış aylarında sıcaklığın düşük ve yükseltinin fazla olması nedeniyle yağışlar genellikle kar şeklinde, diğer mevsimlerde yağmur şeklindedir. KÜTAHYA’DA İKLİM ÖZELLİKLERİ Yıllık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama sıcaklık 10,6 0,3 1,6 4,5 9,8 14,5 17,9 20,4 20,4 16,2 11,8 7,3 2,8 En yüksek sıcaklık 36,8 14,9 19,6 27 29 33,8 35 36,8 36,8 34,6 31,6 24,3 19 En düşük sıcaklık -28,1 -26,3 -27,4 -16,6 -7 -1,3 0,5 2,6 -0,2 -3,9 -6,9 -18,3 -28,1 Ortalama oransal nem (%) 68 79 76 70 64 65 62 57 56 62 67 75 80 Günlük en çok yağış miktarı(mm) 67,3 55,2 39,7 52,5 32,2 47,3 34,8 39 40,3 56,1 43,1 50,6 67,3 Ortalama yağış miktarı 564,6 77 66,6 64,1 45,6 57,4 37,7 19,3 11,8 21,7 35 46,7 81,7 Ortalama karla örtülü gün sayısı 30,3 10,7 8,7 4 0,4 1 5,5 Ortalama donlu gün sayısı 12,5 21,1 18,5 17,4 5,9 0,1 0,2 3,4 9,2 16,6 AKARSULAR:  Kütahya il alanı, Susurluk, Sakarya ve Gediz havzalarında kalmaktadır. Su toplama alanı 22.399 km kare olan Susurluk Havzası’nın yıllık ortalama su hacmi 4.16 milyar metre küptür. Su toplama alanı ise 529.455 hektardır. Gediz Havzası’nın su toplama alanı 18.000 km kare, yıllık ortalama su hacmi 2.22 milyar metre küptür. Sakarya Havzası’nın yıllık ortalama su hacmi 4.09 milyar metre küptür. Avşar Deresi: Allıören Köyü’nün 3 km güneyindeki Karapınar ve Gökpınar kaynaklarından doğar. Karakaya ve Ürkmez Dere ile birleşerek Avşar Deresi ismini alır. Ortalama debisi 0.026 metre küp/s’dir. Bedir Deresi: Bedir Deresi güneybatı-kuzeydoğu yönünde akar. Ortalama debisi 0.175 metre küp/s’dir. Gediz Çayı: Akaya Köyü civarından doğar ve Akyarmadenoğlu ve Dereoğlu Dereleri ile birleşerek Ege Denizi’ne ulaşır. Uzunluğu 45 km, ortalama debisi 82.5 metre küp/s’dir. Emet Çayı: Doğanyakası Deresi ile Karaköy altında birleşip Emet Çayı adını alır. Uluçam Köyü yakınlarından il topraklarını terk eder. Uzunluğu 90 km, ortalama debisi 130 metre küp/s’dir.  Felent Çayı: Köprüören Havzası’nın kuzeybatısından Şahmelek yöresinde doğar. Enne Baraj Gölü’ne ulaşır. Uzunluğu 35 km, ortalama debisi 0.56 metre küp/s’dir. Hamzabey Çayı (Kocaçay): Naşa kasabasının 5 km güneyinden doğar. Emet Çayına dökülür. Uzunluğu 45 km, ortalama debisi 31.46 metre küp/s’dir.  Kokar Çay: Dumlupınar İlçesi civarından doğar. Ortalama debisi 0.423 metre küp/s’dir. Kureyşler Deresi: Yelice Dağı’nın batı eteklerinden doğan küçük debili kaynaklardan oluşur. Ortalama debisi 0.178 metre küp/s’dir. Murat Çayı (Oysu): Murat Dağı’nın kuzeyinden doğar. Gediz Çayı’na ulaşır. Uzunluğu 25 km, ortalama debisi 2.5 metre küp/s’dir. Porsuk Çayı: Porsuk Ovası’nın en önemli akarsuyu Porsuk Çayı’dır. Havza dışında doğan ve Çat Tepesi’nin güneyinde havzaya giren Porsuk Çayı havza dahilinde Güvezdere, Çaydere, Değirmendere’yi alarak Porsuk Baraj Gölü sahasına ulaşır. Simav Çayı: Gökçeler ve Muradınlar köylerinin güneyinde Kalkan Çayı’nın bittiği yerden başlar. Beciler Köyü’nden sonra il sınırlarlarını terk eder. İl sınırları içindeki uzunluğu 40 km, ortalama debisi 68 metre küp/s’dir. Tavşanlı Çayı: Esatlar köyü yakınındaki kaynaklardan doğar. Uzunluğu 65 km, ortalama debisi 8 metre küp/s’dir. GÖLLER VE BARAJ GÖLLERİ: Çavdarhisar Baraj Gölü: İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj gölüdür.  Enne Baraj Gölü: Porsuk Çayı’nın bir kolu olan Felent Çayı üzerinde kurulmuştur. İçme suyu olarak kullanılmakla birlikte soğutma ünitelerinde de yararlanılmaktadır. Yüksekliği 24.50 olup su depolama hacmi 7.000.000 metre küptür. Porsuk Baraj Gölü: Porsuk Çayı üzerinde kurulmuştur. Kuruluş amacı sulama ve taşkınları önlemektir. Su depolama hacmi 525.000.000 metre küptür. Yüksekliği 49.70 metredir. Simav Gölü: İlimizin tek doğal gölüdür. Söğüt Baraj Gölü: İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj göldür.  Kayaboğazı Baraj Gölü: İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj göldür.  İLİN TOPOGRAFİK YAPISI A)Arazi Yapısı: Kütahya ve çevresi, kahverengi orman toprakları, kireçsiz kahverengi orman toprakları, kahverengi topraklar, kestane renkli topraklar, rendzina topraklar ve alüvyal topraklar gibi çeşitli toprak tiplerine sahiptir. Bunlar içine en yaygın olanı, bölge topraklarının 2/3’ünü teşkil eden kahverengi orman topraklarıdır. Bu toprak tipi daha ziyade serin ve orta derecede nemli olan orman sahalarının topraklarıdır.  B)Sulama: Su rejimi yönünden Susurluk ve Sakarya Havzalarına giren ilde; Kocasu, Simav Çayı, Porsuk Çayı, Gediz Çayı ve Emet Çayı en önemli akarsulardır. C)Tarım alanları: İl genelinde toplam tarım alanının %15’i olan 59.168 Hektarlık alanı sulanmaktadır. Toplam sulanabilir tarım alanı ise 201.210 hektardır. Devlet sulamaları 21.056 Ha olup çok yetersiz seviyededir. Çiftçi imkanlarıyla sulanabilir alan 32.399 Ha ve sulanabileceği halde sulanmayan 5.713 Ha arazi mevcuttur. Mevcut il sulama potansiyelinin ancak 1/3’ü kullanılabilmektedir.  BİTKİ ÖRTÜSÜ Bitki örtüsü Akdeniz, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinin özelliklerini taşır. Kütahya’da kuru ormanlar çoğunluktadır. İlimiz ormanları daha çok dağ eteklerindeki platolarda yer alır. Dağlık kesimlerde yoğun çam ormanları bulunmaktadır. Diğer kesimlerde kayın ağaçları görülmekte, doğal bitki örtüsünün yok edildiği yerlerde bozkır bitkileri yer almaktadır. İlimizin %52.97’sini ormanlık alanlar oluşturmaktadır. Ormanlık alanlarımızın % 48’i ekonomik değeri olan verimli ormanları oluşturur. Geri kalan kısım ise bozuk orman özelliği taşır.  Kütahya’da Yer Alan Ağaç Türleri: %48 Karaçam, %5 Kızılçam, %1 Kayın, %14 Meşe (Baltalık), %6 Ardıç, %25 Karışık Orman, %1 Sedir, Kızılağaç, Kestane, Kavak, Köknardan ibarettir.  KÜTAHYA’NIN BEŞERİ COĞRAFYASI NÜFUS: Türkiye genelinde olduğu gibi Kütahya ilinde de nüfus konusundaki ilk sağlıklı bilgilerimizi 1927 yılında yapılan genel nüfus sayımına dayandırıyoruz. Kütahya ilinin toplam nüfusu içinde köy ve şehir oranları; 1927 yılında köyde yaşayan nüfus %82.73 iken bu oran 1950 yılında %85.22’ye ulaşmıştır. 1955 yılından itibaren kırsal nüfus hızla gerilemeye başlamış, 1990 Genel Nüfus Sayımında il nüfusunun %41.87’si şehirlerde %58.13’ü köylerde yaşadığı, 1997 yılında yapılan Genel Nüfus tespiti sonuçlarına göre nüfusun %48’i şehirlerde %52’sinin de köylerde yaşadığı görülmektedir. Özellikle 1960 yılından sonra şehirlerde fabrikaların kurulması ile yeni iş alanları oluşmuş böylece kırsal kesimdeki nüfus şehirlere göç etmeye başlamıştır.  KÜTAHYA’NIN 1927-2000 YILLARI ARASINDAKİ NÜFUSUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER  YILLAR KÜTAHYA’NIN NÜFUSU YILLIK NÜFUS ARTIŞI(%0) CİNSİYET DAĞILIMI NÜFUS PAYLARI (%) NÜFUS ARTIŞLARI (%0) TÜRKİYE KÜTAHYA ERKEK KADIN ŞEHİR KÖY ŞEHİR KÖY 1927 303.641 46.31 53.69 17.27 82.73 1935 347.682 21.10 16.93 47.48 52.52 15.91 84.09 06.63 18.98 1940 359.890 19.59 06.90 46.72 53.28 15.56 84.44 02.48 07.73 1945 384.625 10.59 13.29 48.24 51.76 15.32 84.68 10.16 13.87 1950 422.815 21.73 18.93 49.25 50.75 14.78 85.22 11.78 20.20 1955 330.978 27.75 -48.98 50.36 49.64 16.70 83.30 -24.49 - 53.55 1960 367.753 28.53 21.07 50.66 49.34 19.84 80.16 55.51 13.39 1965 398.081 24.63 15.85 50.48 49.52 21.88 78.12 35.36 10.71 1970 439.967 25.19 20.01 50.92 49.08 25.05 74.95 47.10 11.72 1975 470.423 25.01 13.39 51.52 48.48 29.04 70.96 42.97 02.44 1980 497.089 20.65 11.03 50.54 49.46 32.60 67.40 34.12 00.75 1985 543.384 24.88 17.81 50.37 49.63 36.71 63.29 41.60 05.20 1990 578.020 21.71 12.36 50.15 49.85 41.87 58.13 38.62 -04.63 1997 643.117 15.49 15.24 48.00 52.00 34.75 -06.61 2000 714.375 35.02 48.36 51.64 37.57 32.66 * 2000 Yılı nüfusu resmi olmayan geçici sonuçlara göre yazılmıştır. KÜTAHYA’DA SOSYAL YAŞANTI: Gelenek ve görenekler:  Kütahya’da gelenek, görenekler, ahlaki değerle ve dinsel yapı güçlü bir kurum olarak toplumsal yaşayış üzerindeki belirleyiciliğini korumaktadır. Bu bazen günlük yaşamda çeşitli kısıtlamalar şeklinde bazen de güçlü bir yardımlaşma ve dayanışma şeklinde ortaya çıkmaktadır.  Halk inanmaları: Özellikle kadınlar arasında yaygındır. Çoğunlukla gelecekten haber, ölüm, doğum, uğur, nasip beklentisi, nazar ve kötülüğü uzaklaştırma, muradına erme, bereket dileği şeklindedir. İnsan önünden kara kedi geçmesi uğursuzluk, sokakta yakınından geçen erkeğin önünün kesilmesi ayıp, Cuma vakti dikiş dikilmesi, ev süpürülmesi günah, eşiğe oturulmasının şer getireceği, soğan, sarımsak kabuğu yakmanın cinleri huylandıracağı, aç bakışlı insanların nazar değdireceğine inanılmaktadır.  Adak yerleri ve yatırlar: İsteklerin Tanrı’ya ulaştırılmasına aracılık etmesi, ilişmeyen hastalıklara şifa vermesi, niyetlerinin gerçekleştirilmesi dileğiyle ziyaret edilen yerlerdir. Bunlar: Ergun Çelebi, Paşam Sultan, Karadonlu Cihan Baba, Gaflet Baba, Murat Dede, Arap Dede türbeleridir. Kütahya giyimi: İç Anadolu, Marmara ve Ege Bölgeleri kavşağında bir geçiş noktasında bulunan Kütahya’da özellikle kadın giyimi, Anadolu’nun başka hiçbir yöresinde olmayan bir farklılık ve zenginlik taşımaktadır.  Geleneksel kadın giyimindeki bu özgürlüğe karşın, erkek giyiminde Ege Bölgesi zeybek karakteri hakimdir.  TARIM VE HAYVANCILIK: Tarımsal faaliyet alanları A)Bitkisel üretim: İlimizde yetiştirilen başlıca tarla ürünleri: Buğday, Arpa, Nohut, Şeker pancarı, Ayçiçeği, Haşhaş, Mercimek, Patates, Fiğ, Kuru Bakla, Kuru Fasulye Korunga, Kuru Soğan, Kuru Sarımsak, Kenevir ve Burçak yetiştirilmektedir. Sebzecilikte başlıca ürünlerimiz: Domates, Sivri Biber, Yeşil Fasulye, Havuç, Salatalık, Kabak, Ispanak, Karpuz, Kavun, Lahana, Marul, Pırasa yetiştirilmektedir. Meyvecilikte başlıca ürünlerimiz: Elma, Vişne, Armut, Kiraz, Erik, Şeftali, Kayısı, Ayva, Ceviz, Kestane, Üzüm, Çilek yetiştirilmektedir. B)Hayvansal üretim İlimizin 145.005 Büyükbaş Hayvan, 485.974 Küçükbaş Hayvan ve 1.105.000 Tavuk mevcut olup yumurta tavuklarının dışında, etçi, tavuk, hindi, kaz, ördek yetiştirilmekte, arıcılık yapılmaktadır. C)Su ürünleri İlimizde faaliyet gösteren 19 adet tesis bulunmaktadır. Domaniç ilçesinde Ilıcaksu Köyü ve Topuklu yayla mevkiinde faaliyet gösteren 17 adet alabalık tesisi vardır. Gediz ilçesi Çukurören Köyü’nde kurulu bulunan 2 adet alabalık tesisi vardır. Altıntaş ilçesi Saraycık Köyü Fındıklı Pınar mevkiinde faaliyet gösteren 6 ton-yıl kapasiteli alabalık tesisi mevcuttur. Merkez Zığra Köyü’ndeki 1 adet sazan tesisi mevcut olup faal değildir.  MADENCİLİK: Kütahya ili başta kömür, bor, antimuan ve manyezit olmak üzere birçok maden yatağına ve/veya maden zuhuruna sahip olup bu özelliği ile madencilik sektöründe ve ülke ekonomisinde çok önemli bir yere sahiptir. Kütahya yöresinde bulunan krom, kaolen, fedispat, dolomit, talk, alunit (şap), gümüş ve mermer en önemli yer altı kaynaklarındandır.  Ayrıca ilimiz önemli miktarda yer altı kaplıca sularına sahiptir. Kütahya Merkezde Yoncalı Köyü, Harlek Ilıcaköy, Gediz Ilıcaköy, Gediz İlçesined Gediz Merkez Abide Ilıcasu, Murat Dağı, Tavşanlı ilçesinde Göbel Köyü, Emet ilçesinde Yeşil kaplıcalar önemli kaplıca merkezleridir. SANAYİ: Kütahya’da 23 adet 150 kişiden fazla çalışanı olan büyük işletme, 17 adet 150-50 kişi arası çalışanı olan işletme ve 142 adet 10 kişiden az çalışanı olan küçük ve orta ölçekli imalat sanayi işletmesi mevcuttur. Bu işletmelerin %3’ü anonim, %24’ü limited, %1’i kolektif ve %4o’ı gerçek ve/veya ortak şahıs işletmesidir. Çalışanların %41’i madencilik ve taş ocakçılığı, %20’si seramik, porselen ve çini, %7’si taş ve toprağa bağlı kuruluş, %6’sı gıda, %3’ü orman ürünleri, %9’u gübre, lastik, plastik, cam ve kağıt işleyen kuruluşlar, %5’i dokuma, giyim, der, %1’i madeni eşya ve makine imalat, tarım aletleri, %8’i enerji sektörlerinde istihdam edilmektedir. Sanayi işletmelerinin 25 tanesi madencilik, 41 adedi seramik, porselen ve çini, 20 adedi taş ve toprağa bağlı kuruluşlar, 69 adedi gıda, 51 adedi orman ürünleri, 16 adedi gübre, lastik, plastik, cam ve kağıt işleyen kuruluşlar, 21 adedi dokuma, giyim, deri, 24 adedi madeni eşya ve makine imalat ve tarım aletleri, 3 adedi enerji sektöründe faaliyet göstermektedir. İmalat sektöründe faaliyet gösteren 269 kuruluşta toplam 22191 kişinin istihdamı sağlanmaktadır. Sektörler itibari ile 4562 kişiyle G.L.İ. İşletmesi Bölge Müdürlüğü, 1508 kişiyle S.L.İ. Müessese Müdürlüğü, 454 kişi ile Emet Etibor İşletme Müdürlüğü, 465 kişi ile Eti Gümüş A.Ş., 1815 kişi ile Kütahya Porselen A.Ş., 2313 kişi ile Heriş Seramik ve Turizm A.Ş., 500 kişi ile Porsuk Tabii Kaynaklar A.Ş., 746 kişi ile Kütahya Şeker Fabrikası, 904 kişi ile Tügsaş-Kütahya Gübre Fabrikası, 40 kişi ile Gimsan Gediz İplik Mensuncat A.Ş., 849 kişi ile Teaş Tunçbilek Termik Santrali İşletme Müdürlüğü, 796 kişi ile Teaş Seyitömer Termik Santrali İşletme Müdürlüğü istihdam alanı oluşturmaktadır.  KAMUYA AİT SANAYİ KURULUŞLARI SANAYİ KURULUŞUNUN ADI : ÜRETİM KONUSU : 1) Seyitömer Linyit İşletmesi Müessesi Müdürlüğü Linyit Kömürü 2) Garp Linyitleri İşletmesi Bölge Müdürlüğü Linyit Kömürü 3) Eti Gümüş A.Ş. Genel Müdürlüğü Granür Gümüş 4) Etibor A.Ş. Emet Bor İşletme Müdürlüğü Kolemanit - Bor 5) Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş. Kristal Şeker 6) Tügsaş - Türkiye Gübre Sanayi A.Ş. Gübre 7) Teaş Seyitömer Termik Santrali İşletme Müdürlüğü Elektrik Enerjisi 8) Teaş Tunçbilek Termik Santrali İşletme Müdürlüğü Elektrik Enerjisi 9) Teaş Kayaköy H.E.S. İşletme Şefliği Elektrik Enerjisi YARARLANILAN KAYNAKLAR:  1. Kütahya Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları – 1 2. Kütahya’nın Sosyo-Ekonomik Durumu ve Gelişme İmkanları  Ayyıldız Matbaası A.Ş. Ankara -1974 3. Kütahya Ovası ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası,  Doç. Dr.Yusuf Dönmez